Måned: januar 2017

 

 

Me var so utrulig heldige å ha Besta på loftet. Det var monge som hadde eldre folk, enten på loftet eller i andre delar av huset. Som loddselgar i monge sammenhengar var eg so heldig å få stikke innfor dørene til desse. Alltid veldig koselig, men det får det bli meir om i eit seinare innlegg. 🙂

Besta på loftet var ei gromme dame. Ho var distriktsleiar for IOGT, og var mykje ute og reiste. Dei to romma ho hadde på loftet var fulle av souvenirar frå heile kysten, frå Bergen til Lofoten. Det var spennande å høyre om alle plassane ho hadde vore, og å sjå på disse små minnetinga. Ho hadde også ein koffert med organdelar (i plast) plassert på rett plass i ein menneskekropp. Denne hadde ho med på reisene, og sikkert fortalde om skadene alkohol gjer på diverse delar. Av og til fekk eg sjå på innhaldet i kofferten. Det var spennande. Ein kunne plukke ut hjarte, lunge, nyrer, osb. og sette dei på plass igjen.

Ho var veldig glad i blomster, var mykje ute og ordna i hagen, og hadde ei stor samling forskjellige kaktus. Nokre mata me med sukkerbitar.:) Det var om og gjer å gå opp til Besta når klokka nærma seg 12. Ho hadde nemlig «gjøkur» på stova. Og klokka 12 gol gauken mest, åsso måtte Besta trekke oppatt lodda og dermed klokka. 🙂

Når ho var heime, og etter at ho slutta å reise, brukte eg ofte å ete frokost i lag med henne. Ho kokte egg til oss på ein vanlig kvardag, midt i veka, hadde Sunda og Hapå. Kokte kaffi, og den fekk eg dyppe kavring i, og ha godt smør på. 🙂 Seinare brukte ho pulverkaffi «Neskaffi gull». Av og til må eg ha meg ein sånn for å kjenne lukta og smaken, og tenke på Besta 🙂

Ho sat i gyngestolen sin og enten slo ho nupreller eller so hekla ho. Ho var eit oppkome av historier. Fortalde om gamle dagar. Om gamlebestå som sovidt klarte å kome unna bjørnen oppi bakkane, ved å kome seg inn i ein vårfjøs. Når ho ikkje kom ned igjen til venta tid, gjekk mennene opp med faklar og skremde vekk bjørnen, fann dama og fekk henne trygt nedatt. Og om ho som akkurat kom seg inn i huset, før ulven fekk tak i henne, men dessverre greidde gråbein og ta hunden. Ho fortalde om når ho fann svigerfaren sin (trur eg det var) etter at han hadde ramla ned i ei ur i Alida og slått seg ihjel. Om «Raudskjortamannen» som gjekk igjen i det gamle skulehuset, som seinare vart huset på Nybø. Syns han sto og lurte i alle krokar, spesielt når eg var heime åleine. Ellers fortalde ho mykje om folk og livet i bygda i gamle dagar, spennande historier.

Etter skuletid brukte eg og gå opp til Besta, ho gynga i stolen og prata, – og eg bikka på senga, – og visste ikkje meir før mamma ropte at det var middag. 🙂

Ho kunne slekta på rams. Bl.a. fortalde ho at dei hadde tenkt at eg skulle heite Elisabet, men ho hadde stått på forslaget sitt om Gunhild, -etter den første i vår familie som kom til Lid. Gunhild f. Ytrehorn og Knut Maurset kom frå Horningdal, slo seg ned i bygda, og tok namnet Lid. Ho fortalde også at huset deira brann, og Knut døde seinare av skadene han fekk i arbeidet med å sløkke brannen.

Litt artig at eg no har funne meg ein Knut-Arne, og bur i Martavegen 🙂

Besta var veldig flink å synge og spele. Ho var stolt av, og glad i den fine korsongen som alltid har vore i Lid. Når ho var ute reiste, hadde ho med seg gitar. Seinare åra vart det noke gale med to fingrar, so ho greidde ikkje å spele gitar, men då vart det harpeleik. Ho spelte og song, so det dondra i heile huset 🙂 Koselig dondring also. Ho hadde også ein kasettspelar som ho brukte mykje når ho sat der åleine. Rart med disse lydane som ikkje er der lenger…

Eg var so heldig å ha Besta til eg vart 17 år. Also heile oppveksten. Ho må nok ta stor del av ansvaret for intressa mi for historie og slekt, sjølv om eg ikkje på longt nær har same oversikta som ho hadde 🙂

 

Ho kjem nok til å dukke opp i monge av innlegga mine frå gamle dagar.

 

 

 

 

Det hende seg at me fekk beskjed om å ta med tannkost på skulen. Då visste me kva det betydde. Fluorskylling. Då kom Pe-Jonna med doseringsflaskå si. Etter mat måtte alle pusse tennene, stille i kø og få støyten sin med fluor, og skylle. Typisk då var vel at noken måtte begynne å flire. 🙂 Det var ikkje fluor i tannkrem, og ikkje fluortablettar, so dette var ein måte å bevare tenner på. Det var vel ingen som akkurat likte dette, men me var flinke til å lyde. 🙂

Når me skulle til tannlegen, måtte me til Volda. Då gjekk heile dagen. Me måtte reise med bussen om morgonen og vente til den gjekk utatt kl. 14.10. Det vart nokre timar på kafè Viking og Teria desse dagane, men ofte hadde heldigvis mor nokre ærend, som å kjøpe tråd og stoff til nye klede. Det var aldri kjekt, verken å gå til tannlegen eller å vente på bussen. Det einaste som var litt spennande var at tannlegen hadde kontor på ungdomsskulen, der dei store ungdomane gjekk 🙂 Seinare, når eg gjekk på ungdomsskulen, banka det berre på døra: Då kan Gunhild Lid kome til tannlegen. Ikkje veldig mykje bedre, men ein slapp iallfall at det gjekk heile dagen. På den tida hadde vel tannlegen flytta kontoret til Øyra barneskule.

Tannlege Leikanger var frykta. Men Kjellaug var snill og koselig 🙂 Ein kan nok sei mykje om tannlege Leikanger, konsentrerte auge, munnbind, og om gummifingrane f.eks.  Men – eg nemnde henne ein gong for tannlege Anne Mari Breivik. Ho kunne fortelle at etter raportar frå den tida, hadde Volda Kommune ein av dei beste tannhelsene i landet. Det er ikkje verst. Ho var tydeligvis dyktig. 🙂 Heldigvis har det vore utvikling både i utstyr og metoder.

Når me såg den raude folkevogna kome inni Plantene, betydde det: Helsesøster på veg! Då vart det måling av høgde og vekt, det var greit. Men også Pirquet. Det var for å sjekke om me hadde tuberkolose. To strek på handa med ein pennesplitt, og ei væske ned på. Hovna det opp etter eit par dagar var det positivt. No las eg at det er slutt både på pirquet og bcg sprøyte. Synd at ikkje ungane no til dags får oppleve dette heller 🙂 🙂

Ho sette vel også nokre vaksiner, men det hugsar eg ikkje. Må ha fortrengt det. 🙂

Me måtte inn ein og ein, og det verste var vel å stå i kø og vente på tur. Kaldsvette og bleike  🙂

På Lid skule hadde vi ikkje gymsal. Vi hadde oftast gymtimane ute. Eg trur lærarane var flinke til å slå sammen timar, og forandre på timeplanen litt etter veiret. Iallfall hadde vi longe friminutt/gym når det var bra veir, og heller lengre timar når det var dårlig veir. Var det snø, fekk vi renne oss i Jobakken. På ski og akebrett, ofte på plastposar og krysfinèrplater. Fekk sånn fart at me fór over vegen med et hopp og longt ned på den andre marka ?

Då hende det at me «ikkje haurde» at Johan banka på glaset med ringen sin, – det var tegnet på at friminuttet var slutt, me hadde ikkje klokke som ringde inn og ut. 🙂 Men når han kom ut på skuletrappa: – yoho,no må dokke kome- då måtte me berre pittle oss inn igjen.

På skuleplassen laga me labyrintar i snø. Eller snøborger og hadde snøballkrig. Bygde snøhytter, og laga snømenn. Me ofra både hue og sjerf til dei. 🙂

Det var ingen som bestemte kva me skulle styre med. Me fann på sjølve. Var i lag og samarbeidde. Kanskje kan eg ikkje hugse det, eller opplevde mobbing på kroppen sjølv, – men eg trur ikkje det var mykje av det. Me erta og plaga kvarandre og rauk ihop sjølvsagt, men stort sett gjekk det fint. Store og små leika i lag. Og lærarane fylgde nok meir med enn me trudde. 🙂

Hadde me gym inne, var det bøy og tøy. 🙂

Var det skikkelig dårlig veir fekk me vere inne i friminutta, men det var ikkje ofte, og då gjerne i samband med gruppearbeid eller juleførebuing, e.l. Dessutan gjorde det godt å få lufta klasseromma ei stund, so me måtte oftast ut ?

Me brukte å ha skidag på Eidheim. ⛷ Ein gong, -me hadde Liv Lid Sunde til lærar/ vikar, eg hadde akebrett og ikkje ski på den dagen. Vart skikkelig våt, kald og sikkert sur også 🙂 Trur eg fekk fare heim før dei andre. Liv laga diplomar til oss. På diplomen eg fekk sto det:

«For våtast og kaldast på føtene».

Den var fin 🙂

 

 

Borna på Lid samlast ofte og rende oss i brautene, ettermiddagane og kveldane vinterstida. Me hadde «Berknes-/Jobrauta», «Leitebrauta», «Berkvikbrauta» og «Ellingbrauta». Desse brautene har forskjellige lengder og stigning. Det som var fint, var at det var lampar på fjøsa, som sto nær vegen i desse bakkane. Det var sparsomt med gatelykter, men folk var flinke til å ha på utelyktene sine. Vegen gjekk mellom hus og løder gjennom heile bygda. Det var ferre bilar enn no, men me passa godt på om det skulle kome ein. Dessutan visste nok sjåførane at dei kom til å treffe på ein gjeng i ein av bakkane. 🙂

Åsso hadde me Eidheimsveien. Der var ikkje lys, so den vart vel brukt mest på ettermiddagane i helgane. Eg var ikkje so ofte med å rende der. Det var ikkje slett alltid eg fekk vere med brødrene mine, sjølv om dei var flinke å ta meg med 🙂 og Eidheimsveien var nok ein slik plass. Dei skulle tross alt kome seg både opp og ned, kanskje fleire turar. Eg vart nok ei sinke i den sammenheng. 🙂

Me rende på rattkjelke, «krobbe», akebrett og spark. Ikkje alle hadde eigne saker, men me sat på med kvarandre, eller bytta på. Kan tru det var skrik og skrål. Det gjekk so huer og vottar spratt, og ungane også forsovidt. Me hamna nok ofte i grøfta eller nedover markane 🙂

Desverre er bilda tekne på sommarstid. Fann ingen vinterbilder.

Inn i Leita hadde dei ein kjempediger kjelke, med plass til fleire på (5-6 trur eg). Denne fekk ei forrykande fart 🙂 Det var gjerne dei største gutane som måtte drage den oppatt, den var ganske tung. Lurer på om den fins lenger.. Trur dei fleste på min alder + – , har sote på med den 🙂

Ellers var det å renne på ski og akebrett i bakkane. Plastposar og krysfinèrplater fekk også god fart. 🙂 Spesielt var det i Jobakken me styra. Det var mykje arbeid å trakke bakkane og lage løyper og hopp. Eg var stor før eg haurde om skitrekk og dessutan var det altfor longt å reise for å finne eit. Me vart ikkje kjøyrde hit og dit. Det var til å gå dit me ville.⛷

Det som vart kortaste vegen var marka hennar Signe. Der gjekk me rundt og rundt 🙂 Og det passa nok best for meg og mine ski. Dei kom frå bosomnen i Alida (der fann me mykje rart), var fine og raude. Dei hadde ikkje binding, men reimar over støvlane, so eg likte meg best på flat mark 🙂

Det same var med skeiser. Reimar over støvlane. Fekk aldri taket på å gå på skeiser. 🙂 Me brukte å gå ned på Matadalsvatnet når der var trygg is. Og om eg ikkje var en racer på skeisene, so var eg der i lag med dei andre 🙂

Av og til gjekk me framover Lidamyrane opp til Eidheim. Hugsar eg tryna so grenselaust fram med ein vårfjøs der ein gong 🙂 ⛄Skikkelig snømann som røyste seg oppatt, måtte leite etter hua. Heldigvis var mor og far med den gongen. 🙂

Det var svoltne, trøtte, slitne, våte og kalde unga som kom heim om kvelden. Raude kinn, naser og øyrer. Kalde te (tær), og naglebet 🙂

«Set dej ne å klapp kattè» sa ho Besta på loftet når eg hadde naglebet.

Og det var eit godt råd :)?