juni 2017 – Gunhilds blogg

Jonsokfeiring.

Midtsommar. Den lysaste natta. (at sola snur snakkar eg ikkje om).

Den aller finaste tida. Lauv på trea og alle flotte blomster slår ut i full bløming, – Hegg, Syrin, Jyvel. Den fysrste slåtten er i gong, det blir so ryddig og fint, og luktar so godt. Og me går rundt med forventningar om ein fin sommar. (til longt ut i oktober) 🙂

Jonsokafta,-til minne om Johannes døyparen, derav jonsok.

Det er også denne natta heksene samlar urter til brygga sine, då virkningane er på sitt beste og mest effektive. So flyg dei på sopelimane sine og samlast til ting på Blokksberg. Derfor brenn me brising – for å halde dei unna folk og dyr 🙂

Når eg var lita (ung), vart jonsokafta feira på Notaplassen i Berkvika, der heile bygda kunne vere med å feire og tenne jonsokbrising. Det var ungdomsforeininga som arrangerte. Dei større ungdomane hadde laga kjempedigert bål, av alt dei kunne finne. Og var det nokon som hadde noko brennbart dei skulle bli av med, var det berre å ha det på jonsokbålet.

Det vart også laga nokre mindre bål, der me kunne spidde pølser. Det gjekk litt utover skogen i nærleiken, når alle skulle ha pinnar til pølsespiddinga 🙂 Trur ikkje grillen var oppfunnen endå 🙂

Meinar me hadde med oss pølser og anna niste kvar for oss, og at det vart selt brus. Kan ikkje huske heilt sikkert, kanskje vart det selt pølser også 🙂

Me gjekk i fantetog/lurvetog frå skuleplassen. Med flotte bruder og brudgomar, hekser, troll, og prinsesser 🙂

Før det store bålet vart tent, var det litt program av ymse slag. Ikkje so mykje på jonsokafta, då var det meir leikar: Slå på ring, Tikken, Kari og Knut, siste par ut. osb 🙂

Det eg huskar best var den gongen LisjeJohan spelte fele og OlaKnut spelte på sag. Det var meeeget spesiellt, og veldig flott. Lyden OlaKnut fekk på saga var heilt utrulig. Ikkje minst fordi eg ikkje visste at han kunne det 🙂

Høgdepuntet var sjølvsagt når bålet vart tent.

Me leika til me vart leide, eller fraus – eller til det rett og slett vart seint og leggetid 🙂

Veit at i tidlegare tider var det jonsokfeiring på Legene, men det kan eg ikkje huske. Var nok før mi tid, men har høyrt at dei som er litt eldre enn meg huskar det. Og eg fann eit par bilder i pappa sine album. 🙂

Flotte damer på jonsokfeiring på Legene.:)

Det vart sagt at dersom ein plukkar sju forskjellige markblomster, og legg dei under haudeputa denne natta, vil ein drøyme om den ein skal gifte seg med. Prøvde fleire gongar, men huska aldri draumane 🙂

Kanskje prøvde eg for ofte, sidan eg er gift to gongar 🙂

Med dette vil eg ynskje alle ei fin jonsokfeiring. 🙂

Pass opp for hekser 🙂

Pleieheimen.

Ved århundreskifte var tuberkulose ein utbreidd sjukdom i Norge. Det vart bygd fleire pleieheimar og sanatorium rundt om i landet.

Pleieheimen «Vonheim» i Volda vart teken i bruk i 1912. Vart bygd for innsamla midlar av sanitetskvinnene, med Wilhelmine Eng som pådrivar. Ho fekk kongens fortenestemedalje i 1914 for innsatsen sin. 🙂 Det står ein bauta til minne om henne og mannen Normann i hagen.

Etter krigen endra behovet seg og Volda sjukehus brukte det til rehabelitering og avlastning. Seinare leigde kommuna det til sjukeheim, fram til den nye vart bygd i 1988. Etter det har Volda sanitetslag brukt det til foreiningslokale, bingo, og leigd ut til diverse.

Kommuna leigde det fleire somrar til avlastningsopphald for eldre. Då kjaurde eg (og andre) ut middag og andre matvarer frå Fjordsyn 🙂

Syns det var litt småekkelt å gå denne brua med fulle hender 🙂

No er eigedomen selt, og i dag hadde sanitetsdamene loppemarnad for å få hjelp til å tøme huset.

Dette var min første arbeidsplass. Eg hadde sommarjobb på kjøkenet, når eg var 17 og 18 år, – eg tente pengar til førarkort. 🙂 Mor mi arbeidde her, også på kjøkenet, frå -76 til dei la ned drifta, då flytta ho arbeidplass til Fjordsyn.

Derfor ville vi nytte anledninga til å besøke vår gamle arbeidsplass ein siste gong 🙂

Det var veldig koselig å sjå igjen det gamle kjøkenet. Nesten akkurat slik eg huskar det. Berre litt små forandringar. Og det står litt ting som sanitetsdamene vil ta vare på. Men vi ser tegninga 🙂

Vi laga mat til 12 – 13 pasientar, om ikkje eg huskar veldig feil.

På benken til venstre smurte vi frokost og kveldsmaten. Og til høgre var oppvasken. På stolane ved bordet kunne vi ta ei lita pause innimellom. Med nydelig utsikt utover fjorden (litt meir attvokse no). Denne tida var det noko som heitte deltvakter. Dvs. ein arbeidde først frå tidlig morgonen, hadde fri eit par timar, for so å fortsette på ettermiddagen og ut dagen. På kjøkenet var vi ferdige for dagen kl.19.00. Då var det ofte eg berre sat her. Det vart for longt å sykle heimatt for å snu 🙂

Maten vart tillaga og servert på brett. Desse hadde vi klar på denne benken når pleiarane kom å ville ha den. Her sto bretta på rekke og rad, og dei fekk eit og eit ut gjennom luka, til namngjeven pasient 🙂

Før middag måtte golvet vaskast, for å bitte støvet. Hygiene vart prioritert svært høgt på dette kjøkenet. Det var gullande reint. 🙂

Ved denne benken vart middagen laga. Der sto to komfyrar midt på golvet. Det var skikkelig, -vanlig mat. Sånn som folk var vande til. Og det var suppe eller dessert til. 🙂

Det eg likte minst, var når eg måtte ned i kjellaren. Der hadde vi eit lite lager, med bl.a. melk. Når eg måtte ned dit, var det å trekke pusten djupt (for eg heldt den omtrent medan eg var der nede) og vere så rask som mulig 🙂

For å kome til lageret måtte eg forbi fleire dører med mørke rom. Der var heldigvis utgang i enden 🙂

Var ganske rask i dag også, når eg var ned og tok desse bilda 🙂 🙂

Det var ein fin, god og kjekk arbeidsplass dette 🙂 Godt miljø, med flinke gode medarbeidarar.

Kom over dette fantastisk flotte bildet, som er laga av fyrstikker – brende i forskjellig grad for å få fargenyansar, i dag.

Han som har laga det heitte Michael Prozenko, og var ein tuberkuløs flyktning (frå Ukraina, Latvia eller Litauen). Han budde i det lille raude huset i 60 åra.

Tusen takk til sanitetskvinnene som har styrt i dette huset, for arbeidet dei har gjort og gjer.

Lykke til vidare i dei nye lokala i Halkjellsgata 🙂

Ramslauk :)

Eit nytt innlegg i serien «Gunhild gjer ting ho ikkje kan», eller iallfall ikkje har prøvd før. 🙂

Eg hadde ikkje haurt om ramslauk før vi opna Spiskammerset AS, og fekk selge Ramslaukpurè frå Nordal. http://ramslauk.com/ etter å ha smakt den, vart vi hekta og har brukt den mykje sidan.

Ramslauk er ei urt som vart brukt allereide i vikingtida. Det er norge sin kvitlauk, og minst like god 🙂 Den veks villt i lavlandet frå austlandet til trøndelag. Likar seg best i tett lauvskog, med lite sol. Den har vore brukt som medisinplante, har antibakteriell virkning, er bra for blodsirkulasjon – dermed hjerte/kar, er bra for ballansen i tarmfloraen, fordøyelse, kolikk, og mykje anna.

Nok om det 🙂 Det var Nordis, søstra mi som visste om denne hemmelige, lure plassen der den veks, og ho hjalp meg å plukke oppi ein pose. No skulle det prøvast – å lage alle desse godsakene av ramslauken. 🙂

Eg vart litt sein heim den kvelden vi var å sanka. Nordis meinte eg kunne berre legge blada i kaldt vatn til neste dag, og det syns eg var ein god ide. Sidan dei må vaskast godt uansett. Eg vaska godt vaskane på kjøkenet og la alle blada oppi, og tappa vatn på. Men det gjekk ikkje lenge før eg såg føre meg at eg kom opp neste morgon, og kjøkkenet var fullt av sniglar og styr som hadde kome krypande utav diverse gøymeplassar. Dermed gjekk eg laus og vaske – eit og eit blad for å vere sikker på at alt utøy var vekk. So la eg dei i tomme isboksar, tappa vatn på og la på lok til neste dag. 🙂

Neste dag skylde eg igjen, rista dei, og la dei til tørk utover bordet. Det var då eg kjende att lukta – slik det lukta etter ein skikkelig regnskur i barndomen. Ramslauken har nok vore der ja, eg visste det berre ikkje 🙂 Mor likar den ikkje, for ho huska kor mjelka smakte når kyrne fekk tak i godsakene 🙂 Ho fekk smake når vi hadde på butikken. Trur det er første og einaste gong eg har haurt henne sei BLÆH.:)

Då var det å sette i gong med sjølve produksjonen. Oppskrifter og råd fann eg på nettet. 🙂

Ramslaukpurè: Ramslauk, olje, litt salt.

Veldig godt både til fisk og kjøt. Ei tesjei i smelta smør, litt meir i eit beger rømme, i olje og marinere kotelettar eller biff. Blande i smør til bakt potet.

Ramslaukolje: Ramslauk, olje, litt salt. Må stå i kjøleskapet eit par dagar før ein silar den.

Brukast i marinade, til salat, i dressing, dip.

Ramslauksmør: Ramslauk, Meierismør, Brelett.

Spesielt godt til bakt potet, eller på loffskiva til salat. Det går også fint å bruke litt ramslaukpurè i smør.

Ramslauksalt: Ramslauk, Havsalt. Tørkast og blandast.

Har eg ikkje prøvd før, det blir spennande 🙂

Eg har brukt kjøkkenmaskin med kniven for å få litt grovare hakk. Det går ellers an å bruke stavmiksar eller blender, då blir det meir mosa.

Dette med bruk av kjøkkenmaskin… Du har hatt oppi alt du skal. Slår på og det bråkar. Du står og ser på og ikkje forstår kvifor det ikkje skjer noko meir. Du slår av og på igjen og det er sameleis. Eit lite tips berre… Prøv å sette nedi kniven 🙂 🙂

No kan iallfall vi gle oss til grillsesongen. 🙂

Namnam 🙂

Austefjord museum, Årsetøysamlinga

I helga var det Austefjordhelg. Vi tok turen innom og fekk oppleve fin underhaldning frå utescena, kjøpte oss god grillmat av blide damer, og traff mykje folk. Eit flott arrangement austefjordingane får til dette. 🙂

Vi var litt tidlig ute, so vi bestemte oss for å gå på Austefjord museum – Årsetøysamlinga, då vi ikkje har vore der før. Museumet ligg i enden av austefjord skule.

Med forventningar om å få sjå diverse redskap og remediar brørne på Årsetøya fann opp og laga for å klare seg på øya, gjekk vi inn.

Det var der også, men vi vart mektig imponert over at det var SOO mykje anna.

Dei har sote og spikka og laga dei finaste miniatyrane om daglege ting, som flatbrød/lefsebaking, trusking, silde-, sel-, kval-, størjefangst. og mykje anna. Med små folk som styra på 🙂

Også ei samling med forskjellige fiskeartar har dei spikka og mala, og festa på plater – som kunne leggast saman som ein koffert. Desse vart brukt i undervisning, som mykje anna av det dei laga.

Vi fann store «permar» med maleri med motiv av sætrar og grender i omegnen.

Syntest i grunnen dette var imponerande og intressant nok, men då oppdaga vi at det var eit rom til 🙂

Der inne var samlinga med innsekt og fugleegg. Små innsekt festa i små glasplater slik ein kan studere det i mikroskop. Og ymse saker lagde på sprit. 🙂

Og bak i kråa var samlinga med utstoppa dyr og fuglar.

Brørne på Årsetøya har sannelig vore produktive. 🙂

Oddgeir Bruaset laga i si tid eit program om livet på øya. Det ligg under namnet «Mannen på holmen» på NRK sine arkiv, og også på youtube. Varer i ca 35 min. og er eit fint program, der Knut Årsetøy – då 90 år gammal, sjølv fortel.

Takk til Austefjord Museumslag, som har samla og tek vare på desse flotte tinga, slik at vi kan få ein slik fin opplevelse. 🙂

Eit besøk til Austefjord Museum kan virkelig avbefalast. Dei har også samla ting frå andre stader i Austefjorden.

Museumet har ikkje faste opningstider, men ein kan avtale etter ynskje.

Dei har også heimeside og facebookside. 🙂